با توجه به آنکه در سالهای اخیر فعالیت اکثر گروههای حقوق بشری و فعالان مدنی به سمت فضای آنلاین رفته، آشنایی با ابزارهای آنلاین و کاربرد آنها در خدمت فعالیت های مدنی و سیاسی یک ضرورت به حساب می آید. این دوره هم برای فعالان حقوق بشر و روزنامه نگاران و هم برای کنشگران اینترنتی و متخصصان تکنولوژی آنلاین مفید خواهد بود و به هر دو گروه مهارت هایی را آموزش میدهد که ممکن است در زمینه کار حرفه ای خود فاقد آن باشند. در انتهای این دوره فعالان مدنی و سیاسی ماهرانه تر از اینترنت در جهت رسیدن به اهداف خود و رساندن پیامشان استفاده خواهند کرد و متخصصان فضای آنلاین نیز با زمینه های فکری مسائل سیاسی و اجتماعی آشنا خواهند شد.
اساتید: آرش آبادپور
مدت زمان دوره: چهار هفته
اینترنت آزاد برای فعالان آنلاین با آرش آبادپور
به دلیل خطرها و مشکلاتی که ممکن است در جهان واقع فعالان حقوق مدنی را تهدید کند، بسیاری از کنشگران فعالیت‌های خود را به تالارهای گفت‌وگوی آنلاین، وبسایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی تقلیل داده‌اند و در حال حاضر، بخش عظیمی از فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی نهادها یا فعالان مدنی ایرانی، چه در داخل و چه در خارج از ایران، فعالیت‌های اینترنتی را شامل می‌شود.
فعالان مدنی ایران هر کدام دارای پس‌زمینه‌های مختلفی هستند. یک دسته از این افراد، پیش‌تر روزنامه‌نگار، فعال حقوق بشر یا فعال کمپین‌های اجتماعی بوده‌اند و در زمینه کاری خود دارای تخصص و تجربه بسیارند. اما گروه دومی هم هست که درکی عمیق از تکنولوژی و ابزارهای جدید و نحوه استفاده از آنها دارد. این گروه دوم به خاطر علاقه‌اش به تکنولوژی جدید جذب فضای آنلاین شده و سپس وارد قلمرو فعالیت مدنی آنلاین شده است. ممکن است گروه اول دانش عمیقی از استفاده از ابزارهای فضای مجازی در خدمت کارشان نداشته باشند، و گروه دوم با ان‌که ابزارهای کار را می‌شناسند، اما همچنان در حال تجربه‌اندوزی در زمینه بسیج نیروی انسانی در فضای اینترنت‌اند.
به نظر می‌رسد این تفسیم‌بندی دو گانه تا حدود زیادی طبیعی نیست. در واقع حلقه کنشگران ایرانی در فضای آنلاین نه متشکل از دسته‌بندی‌های مختلف با مرزبندی‌های مشخص است و نه کلیتی با مرزبندی مشخص از باقی فضای آنلاین. در حقیقت، می‌توان این مسئله را مطرح کرد که هر ایرانی که در فضای اینترنت فعالیت می‌کند به نوعی کنش‌گر و فعال محسوب می‌شود. هر شخصی که به شکل آگاهانه محتوایی سیاسی یا اجتماعی را در شبکه‌های اجتماعی با دیگران تقسیم می‌کند، جزئی جدایی‌ناپذیر از گفتمانی درباره جامعه ایران، معضلات‌اش و هرگونه نظر و پیشنهاد برای بهتر شدن آن است.
پیچیدگی قالب‌‌های تکنولوژی‌های آنلاین مستلزم آن است که کنش‌گر اینترنتی وقت و انرژی لازم را صرف فراگیری آنها کند. فضای اینترنت علاوه بر آنکه می‌تواند فضایی برای انجام فعالیت‌های سیاسی و مدنی باشد، فضای برای ایجاد روابط دوستانه و برقراری روابط نزدیک است و در نتیجه یک فعال فضای اینترنت به طور مداوم مورد هجمه امکانات و ابزارهای جدید و روش‌های و تکنیک‌های تازه است.
کاری که فعالان فضای آنلاین انجام می‌دهند نه تنها با مخالفت سیستم سیاسی ایران روبروست، بلکه با مقاومتی از سوی باقی فضاهای آنلاین که اعضایشان سیستم ارزش‌گذاری متفاوتی دارند، نیز مواجه می‌شود.
در حقیقت دموکراسی در فضای آنلاین این امکان را به وجود آورده که هر فردی بتواند در تمامی گفت‌وگوها شرکت کند. در نتیجه ممکن است این بحث پیش بیاید که فعال مدنی زمانی که از فضای اینترنت استفاده می‌کند تا حدودی قدرت خود را از دست میدهد و این در حالیست که رقبای او می‌توانند به شکل موثرتری از قالب آنلاین استفاده کنند. این نابرابری در میزان دانش از فضای آنلاین می‌تواند در نهایت منتهی به از دست رفتن پیغام و سخن فعال مدنی شود.
مخلص کلام آن که این تغییر و تحولات و انتقال از جهان واقع به جهان آنلاین تنها تغییری کوچک و بی‌اهمیت نیست. جامعه فعالان حقوق بشر باید با نحوه به کارگیری این فضا و ابزارهای جدید آن آشنا شود و آن پیش‌داوری‌های اولیه که مختص جهان واقع است را کنار بگذارد. فعالیت مثمرثمر در فضای آنلاین تنها به معنای باز کردن یک حساب کاربری شخصی یا حضور در شبکه‌های اجتماعی نیست.
دانشجویان این دوره:
دانشجویان این دوره می‌توانند از دو گروه باشند و رسیدن به تلفیقی از این دو گروه، یکی از اهداف و خواسته‌های این دوره است. گروه اول شامل روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی و مدنی و فعالان حقوق بشر است که توجه ویژه‌ای به کارشان در فضای آنلاین دارند. گروه دوم، از آن سو شامل افرادی است که در تکنولوژی وب سررشته دارند. گروه دوم با قالب و ابزارهای فضای آنلاین بیشتر آشنا هستند و این در حالی است که گروه اول مهارت‌های بیشتری در امور اجتماعی و مسائل مربوط به حقوق بشر دارند. در این دوره این دو گروه درباره مسائل و مشترکات به بحث و گفت‌وگو می‌پردازند و تجربیات و دانش خود را با هم به اشتراک می‌گذارند.
محتوای دروس:
محتویانی که در این درس آموزش داده خواهد شد ترکیبی از محتویات شش کتاب است که به تازگی منتشر شده است. توصیه می‌شود که شرکت‌کنندگان در این دوره در صورت دسترسی و داشتن زمان کافی، این کتاب‌ها و دیگر کتاب‌هایی که معرفی می‌شوند را مطالعه کنند. بخش‌هایی از این کتاب‌ها در اختیار شرکت‌کنندگان قرار خواهد گرفت. مباحثی که در این دوره به بحث گذاشته خواهند شد، به چهار گروه تقسیم می‌شوند که هرکدام کتاب‌های پیش‌نیاز خود را دارند:
۱) اینترنت به مثابه جامعه انسانی:
متونی منتخب از کتاب «دانایی خلق» نوشته جیمز سوروویسکی و «کلیسای جامع و بازار» نوشته اریک اس. ریموند به بحث گذاشته خواهند شد. مفهوم اینترنت به مثابه جامعه انسانی تحلیل خواهد شد. درباره امکانات ارائه شده و خطرات ایجاد شده توسط جنبش‌های انبوه و مردمی نیز بحث خواهد شد.
۲) حقوق بشر به مثابه مفهومی انسانی
بخش‌هایی از کتاب «ابداغ حقوق بشر: تاریخچه» نوشته لین هونت در کلاس ارائه و درباره ان صحبت خواهد شد. ربشه‌های جنبش‌های حقوق بشری تحلیل می‌شوند و درباره قابل استفاده بودن آنها در فعالیت‌های آنلاین حقوق بشری گفت‌وگو خواهد شد. به شکل گروهی بهترین و بدترین نمونه‌های فعالیت‌های حقوق بشری به بحث و گقت‌وگو گذاشته می‌شود.
۳) عینیت‌گرایی و مستندات در فضای آنلاین
بر اساس بخش‌هایی از کتاب «علم بد» نوشته بن گولداکر و «بازی اعداد» نوشته مایکل بلاستلند و اندرو دیلنات نحوه پرداخت به مدارک علمی و مستندات در فضای آنلاین بحث خواهد شد. از گروه خواسته خواهد شد تا عینیت‌گرایی در فعالیت‌های مدنی بر اساس مدارک و مستندات را تجربه و تحلیل کنند و اشتباه‌های رایج و خطاهای عمدی مربوطه را شناسایی کنند.
۴) «این چندتا لایک داره؟» بی‌اهمیت است.
بر اساس کتاب «مک‌دانلدیزه کردن جامعه» نوشته جو ریتزر و مقاله «تولید، مصرف، توصرف{ترکیب تولید و مصرف}: ماهیت کاپیتالیسم در عصر “توصرف کردن” دیجیتالی» نوشته جورج ریتزر و نیتن یورگنسن، جنبه‌هایی از تقلیل فعالیت‌های محیط آنلاین به محلی برای جمع کردن لایک و غیره به بحث گذاشته خواهد شد.
*توجه: در این نوشته منظور از کنش‌گر اینترنتی کسی است که به شکل حرفه‌ای از اینترنت به هر منظوری استفاده می‌کند.
این دوره از تاریخ ۵ آذر ۱۳۹۲ آغاز و در چهار دوره‌ی متوالی تا تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۹۲ ارائه شد و به پایان رسید.